داستان سفر چای به ایران
نوشیدن چای به یکی از عادت ما ایرانی‌ها تبدیل‌شده است. به‌طوری‌که هرروز با صبحانه، بعد از ناهار، بعد از سرکار، در حین کار وکلا در هر شرایطی چای لذت دارد از طرفی چای به یکی از نوشیدنی‌ها برای پذیرایی در میهمانی‌ها تبدیل‌شده است شاید این سؤال برایتان پیش بیاید که چرا؟ به این خاطر چای بسیار لذت‌بخش است و به قول گفتنی حسابی می‌چسبد! و با ما در این داستان سفر چای به ایران همراه شوید.
تحول چای از گذشته تا به امروز
جالب است که بدانید با توجه به این‌که امروزه چای نوشیدنی بسیار محبوبی بین ایرانیان شده است اما، تا قبل از دوران باستان و تا پیش از دوران صفویه ایرانیان نوشیدنی به نام چای نداشتند و قهوه می‌نوشیدند و به‌جای آن قهوه‌خانه داشتند.
تاریخچه چای
خیلی از ماها این تصور راداریم که چای ریشه ایرانی، هندی و انگلیسی دارد اما باید بگوییم که این تصور کاملاً غلط است زیرا طبق تحقیقاتی که انجام‌شده است، بوته چای در حدود 3000سال قبل از میلاد مسیح در چین شناسایی‌شده است و با توجه به تاریخچه چای، چین اولین کشوری بود که 270سال قبل از میلاد مسیح کشت چای انجام شد.
خاستگاه اصلی این نوشیدنی پرطرفدار، کشور چین است. از نظر علمی، گیاه اصلی چای، گُلی به نام (Camellia Sinensis) است که بعد از فرآوری و دم کردن با آب جوش تبدیل به یک نوشیدنی آرام بخش می شود.
چای به چه صورت وارد خانه‌های ایرانی شد؟
خب تا اینجا مطلب ممکن است که این سؤال برایتان پیش‌آمده باشد که ایرانی‌ها چطور چایی خور شدند؟ همان‌طور که در بالا هم گفته شد تا قبل از دوران صفویه نوشیدنی ایرانی‌ها قهوه بوده چطور شد که چای وارد ایران شد و به نوشیدنی محبوب ایرانی‌ها تبدیل شد؟ درواقع تا قبل از قرن هفتم هجری عادت چای نوشیدن در غرب آسیا نبوده است. امروزه که چای به یک نوشیدنی پرطرفدار در بین ایرانی‌ها تبدیل‌شده است مدیون کاشف السلطنه هستیم که بذر چای را در عصایش قرارداد و به این صورت این نوشیدنی محبوب را وارد ایران کرد.
پدر چای ایران کیست؟
شروع کشت چای ایرانی به ۴۴۱ سال پیش بازمی گردد. آقا محمدخان قاجار قوانلو، ملقب به کاشف السلطنه و مشهور به پدر چای ایران؛ فرزند اسدالله میرزا در (۱۲۴۴ هجری شمسی) در شهرستان تربت‌حیدریه متولد شد. درواقع در اوایل قرن بیستم هجری چای‌کاری در ایران آغاز شد یعنی کشت چای در سال 1314هجری قمری در ایران آغاز شد.
درواقع کاشف السلطنه در آن زمان در کنسول ایران در هند به‌عنوان ژنرال کنسول ایران انجام‌وظیفه می‌کرد. درزمانی که در هند مشغول به کار بوده، درباره نوشیدنی چای تحقیق می‌کند و با تحقیقات توانست به اطلاعات کاملی درباره کشت و برداشت چای برسد.
محمد میرزای چایکار ملقب به کاشف السلطنه اولین شخص ایرانی بود که فنون کشت و تولید چای را فرا گرفت و با مطالعه و بررسی شرایط آب و هوایی ایرانی و مشابهت آن با آب و هوای هندوستان، با زحمات فراوان بذر و سه هزار اصله نهال چای را با گاری و درشکه به ایران آورد.
اولین شهری که چای در آن کشت شد
کاشف السلطنه کشت چای را برای اولین بار در لاهیجان و کلارآباد به دلیل آب و هوای خوبی که برای کشت داشت شروع کرد و باعث توسعه سریع صنعت چای در این مناطق شد و اولین کارخانه مدرن تولید چای در سال 1311 در لاهیجان ساخته شد.و امروزه به نوشیدنی محبوبی در بین ایرانی‌ها تبدیل‌شده است. مقبره پدر چای ایران هم‌اکنون در میدان کاشف السطنه واقع در لاهیجان در جوار باغات چای است.
انواع چای بر اساس نوع فرآوری آن قابل‌تفکیک است
- چای سفید
- چای سبز
- چای سیاه
- چای قرمز
- چای گل(عطری): در گیلان به چای بهاره معروف است.
بیشترین باغ های چای ایران مثل باغ های واقع در دارجلینگ در دامنه کوه قرار دارند و محصول بدست آمده از آنها، چای سیاه ارتودکس می باشد که عاری از هرگونه آفات و حشرات بوده و نیازی به استفاده از سموم و حشره کش ندارد.
متاسفانه در سال های اخیر به دلیل مدیریت بسیار ضعیف دولت در صنعت چای، بسیاری از کارخانجات و کشاورزان به ورشکستی افتادند و مزارع کشت چای از 32000هکتار به حدود 12000 هکتار تقلیل پیدا کرد و مابقی یا تبدیل به ساختمان و ویلا شده یا رها گشته است و همچنان این روند از بین رفتن باغهای چای و ویلا سازی در این مزارع ادامه دارد.
